Το νέο πεδίο ανταγωνισμού στην ανατολική μεσόγειο

Του Κωνσταντίνου Κύπριου*

Βρισκόμαστε αναμφίβολα σε μια μεταβατική περίοδο για την παγκόσμια πολιτική σκηνή και ακόμη περισσότερο για την περιφερειακή κατάσταση. Καταρχάς, η εποχή της μονοκρατορίας των Ηνωμένων Πολιτειών έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Ο κόσμος οδεύει πλέον προς μια κατάσταση που θυμίζει τη Βεστφαλιανή Ευρώπη· δηλαδή έναν συσχετισμό δυνάμεων, όπως αυτός που καθιερώθηκε στην Ευρώπη μετά τη Συνθήκη της Βεστφαλίας και διατηρήθηκε έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια περίοδος κατά την οποία πολλές δυνάμεις ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και σχημάτιζαν ευμετάβλητες συμμαχίες.

Σήμερα, η παγκόσμια πολιτική σκακιέρα χαρακτηρίζεται από τον ανταγωνισμό πολλών πόλων ισχύος, που βρίσκονται σε αμοιβαία αντιπαράθεση, δημιουργώντας ένα νέο πεδίο στρατηγικού ανταγωνισμού. Όπως σημειώνει και ο Σάμιουελ Χάντινγκτον στο πρώτο κεφάλαιο του έργου του Η Σύγκρουση των Πολιτισμών, αυτές οι νέες δυνάμεις επιδιώκουν να εξασφαλίσουν περιφερειακούς συμμάχους, ώστε να εδραιώσουν την παρουσία τους σε καίριες γεωπολιτικά περιοχές, όπως η Ανατολική Μεσόγειος, η Ανατολική Ασία κ.λπ.

Αυτόν τον ρόλο προσπαθεί να διαδραματίσει η Τουρκία ήδη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα επιχειρεί να διευρύνει αυτόν τον ρόλο, επιδιώκοντας να αναδειχθεί σε κυρίαρχη δύναμη όχι μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και στην ευρύτερη γεωστρατηγική περιοχή, επεκτείνοντας την επιρροή της μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και τη Σομαλία.

Δυστυχώς, η υφιστάμενη κατάσταση στην περιοχή την ευνοεί. Η αποσταθεροποίηση της Συρίας και της Λιβύης επιτρέπει στην Τουρκία να παρεμβαίνει υποστηρίζοντας αντιμαχόμενες πλευρές, ασκώντας έτσι επιρροή και εγκαθιστώντας στρατιωτικές βάσεις που της επιτρέπουν να επεκτείνει τον έλεγχό της στην ευρύτερη περιοχή. Στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής, ασκεί επίσης επιρροή στην Αλβανία, στη Βόρεια Μακεδονία, στη Συρία και στη Λιβύη.

Η γεωπολιτική συγκυρία είναι συνεπώς δύσκολη για την Ελλάδα. Ωστόσο, ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός προκαλεί αντιδράσεις και αντιπαραθέσεις με άλλα κράτη της περιοχής. Η Αίγυπτος είναι ένα από αυτά, ενώ η μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα εντοπίζεται στη δυνατότητα ενίσχυσης των σχέσεων της με το Ισραήλ —τη μόνη χώρα που διαθέτει σαφή στρατιωτική υπεροχή έναντι της Τουρκίας στην περιοχή.

Το νέο γεωπολιτικό πεδίο ευνοεί τον ανταγωνισμό, με καθοριστικό παράγοντα τις στρατηγικές κινήσεις των μεγάλων δυνάμεων στη διεθνή σκακιέρα. Η Τουρκία παίζει αυτό το παιχνίδι με δεξιοτεχνία. ωστόσο, οι ηγεμονικές της φιλοδοξίες την φέρνουν σε σύγκρουση με τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής, δημιουργώντας παράλληλα «παράθυρα ευκαιρίας» για την Ελλάδα να αναπτύξει τις δικές της στρατηγικές συμμαχίες και πρωτοβουλίες.

*Αμυντικός Αναλυτής