Πώληση ΟΛΗ: Πρόκειται για μια εξέλιξη χωρίς (λιμενική) λογική

Του Πάλλη Αθανάσιου*

Εθνική Λιμενική Πολιτική: Ανορθολογισμού εγκώμιο: Σήμερα 23.7.24 στο Κοινοβούλιο θα συζητηθεί η τελευταία πράξη της Πώλησης του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου (ΟΛΗ – Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου ΑΕ – Heraklion Port Authority SA). Πρόκειται για μια εξέλιξη χωρίς (λιμενική) λογική, με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για την ανάπτυξη κρίσιμων λιμενικών δραστηριοτήτων στη χώρα μας.
—-
«Μα αφού υποστηρίζεις την συμμετοχή ιδιωτών στη παροχή λιμενικώ υπηρεσιών γιατί στέκεσαι αντίθετος;» θα ρωτήσει κάποιος/α,
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά:

Καμία χώρα της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής δεν πουλά έναν φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης ενός λιμένα – όπως ο ΟΛΗ. Όλες παραχωρούν δικαιώματα εκμετάλλευσης δραστηριοτήτων (ακόμα και όλων των δραστηριοτήτων) διατηρώντας το δικαίωμα εποπτείας και σχεδιασμού των λιμένων.

Στην Ελλάδα, είναι η 4η πώληση λιμένα – δύο ολοκληρώθηκαν την περίοδο (2015-19) ενώ είναι η 2η που ολοκληρώνεται από τη σημερινή κυβέρνηση.

Καμία χώρα δεν θα πωλούσε δύο λιμάνια με κομβικό χαρακτήρα στον ίδιο επιχειρηματία. Μετά το 2019, τόσο η Ηγουμενίτσα όσο και το Ηράκλειο πωλήθηκαν στον ίδιο επιχειρηματία ο οποίος αποκτά κυρίαρχη θέση τις θαλάσσιες στη Δυτική Ελλάδα και τη Νότια Ελλάδα αντίστοιχα.

Το Ελληνικό Δημόσιο (ΕΔ) χορηγεί στον ιδιωτικό ΟΛΗ «το δικαίωμα κατοχής χρήσης, διαχείρισης συντήρησης βελτίωσης και εκμετάλλευσης» του λιμένα Ηρακλείου χωρίς να θέτει υποχρεώσεις ως προς την έκταση των επενδύσεων.

Δεν προβλέπονται καν υποχρεώσεις για επενδύσεις όπως στις περιπτώσεις Πειραιά και Θεσσαλονίκης οι οποίες θα είχαν μια κάποια αξία.

Η πώληση είναι ακόμη δυσμενέστερη από τη στιγμή που η κυβέρνηση επέλεξε. (στις αρχές του 2020) να κατάργηση τη δυνατότητα της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων (ΡΑΛ) να εποπτεύει τις σχέσεις των εμπλεκομένων φορέων,, τις σχέσεις μεταξύ χρηστών, ιδιοκτήτη, παρόχων υπηρεσιών, ΕΔ.

Οι μονοπωλιακές καταστάσεις είναι προ των πυλών χωρίς κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.

Ότι το ΥΝΑΝΠ και το ΤΑΙΠΕΔ παραχωρούν/ιδιωτικοποιούν ασύνδετα τους διεθνείς λιμένες της χώρας. Χαρακτηριστική περίπτωση η ιδιωτικοποίηση των λιμένων Ηγουμενίτσας και Ηρακλείου. Ενώ πωλούνται στον ίδιο Όμιλο, οι συμβάσεις παραχώρησης γης στις ιδιωτικές εταιρίες διαφοροποιούνται με κριτήριο τα συμφέροντα του επενδυτή.

Οι πρώτες αρνητικές επιπτώσεις θα επικυρωθούν σήμερα με και αφορούν τον λιμενικό σχεδιασμό – ειδικότερα:

Οι λιμενικές υποδομές του Ηρακλείου χωρίζονται με τον νόμο στα δύο. Από τη μία ο ιδιωτικός ΟΛΗ, από την άλλη δημιουργείται ένα νέο κρατικό Λιμενικό Ταμείο με «όσα δεν θέλει ο επενδυτής». Περιλαμβάνει δηλαδή την αφαίρεση εκτάσεων και υποδομών του ΟΛΗ) τις οποίες αναλαμβάνει το υπό σύσταση Λιμενικό Ταμείο.

Όχι μόνο θα έχουμε δύο διαφορετικούς σχεδιασμούς αλλά, με σχετική απόφαση της κυβέρνησης (2019), το ΤΑΙΠΕΔ είναι η «Αρχή Λιμένος» με ρόλο στην διαμόρφωση των master plans του ΟΛΗ (Δυνάμει του ν. 4365/2019 το ΤΑΙΠΕΔ ενεργεί ως Αρχή Σχεδιασμού Λιμένων). Αντίθετα το Λιμενικό Ταμείο θα εποπτεύεται από την Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ)/Υπουργείο Ναυτιλίας. Θα υπάρχουν δύο όμοροι λιμένες με διαφορετικό φορέα να έχει πρωτεύοντα εποπτικό ρόλο. Κατακερματισμός του σχεδιασμού, αντικρουόμενες προτεραιότητες.

Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τον τρόπο με τον οποίο ο αγοραστής θα υλοποιήσει ή όχι στρατηγικές επιλογές όπως η ενεργειακή μετάβαση, οι οποίες δεν εντάσσονται στις εμπορικές προτεραιότητες του. Κάποια μέρα το ένα κάποιο ΤΑΙΠΕΔ θα συντονιστεί ώστε να επιβεβαιώσει το ένα κάποιο master plan του νέου ιδιοκτήτη.
Την ίδια στιγμή. Το νεοσύστατο Λιμενικό Ταμείο Ηρακλείου ‘θα σέρνεται’ χωρίς πόρους και δυνατότητα ενοποιημένου σχεδιασμού δραστηριοτήτων και επενδύσεων χωρίς ανθρώπινο δυναμικό και συνεπώς ικανότητα (π.χ. τεχνικές υπηρεσίες) να ανταπεξέλθει στις ανάγκες λειτουργίας, συντήρησης και ανάπτυξης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Να υπενθυμίσουμε ότι ενώ ξεκίνησε το ΥΝΑΝΠ μια συζήτηση για την μεταρρύθμιση των λιμενικών ταμείων, στην πορεία την εγκατέλειψε και δεν έχει υιοθετηθεί καμία σχετική πρωτοβουλία.

Οσο αφορά το ανθρωπινο δυναμικό, η διαφοροποίηση που παρατηρείται όσον αφορά στο θέμα των εργαζομένων ανα λιμένα που ιδιωτικοποιείται είναι μία ακόμη απόδειξη ότι οι συνθήκες δεν διαμορφώνονται βάσει σχεδίου ελαχίστου κανόνων που θέτει το Υπουργείο Ναυτιλίας αλλά προφανώς βάσει των προτιμήσεων των επενδυτών.

«Τουλάχιστον, η διαδικασία πώλησης του ΟΛΗ είναι οικονομικά συμφέρουσα». …χμ… Αίολο και αυτό:

Το ΤΑΙΠΕΔ πώλησε το 67% του ΟΛΗ ΑΕ (φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης) στον κύριο χρήστη του λιμένα.

Ο αγοραστής είναι ο κύριος χρήστης του λιμένα Ηρακλείου. Ο χρήστης αυτός καταβάλει ετησίως περίπου 1,8 εκ ευρώ στον ΟΛΗ. Τώρα αγοράζει από το Ελληνικό Δημόσιο (ΕΔ) το 67% του ΟΛΗ για 80 εκ. ευρώ (P/E = 22) , με αποθεματικά 17 εκ. Ευρώ. Δηλαδή 63 εκ. ευρώ (όσα θα πλήρωνε ο συγκεκριμένος χρήστης απλά και μόνο για να χρησιμοποιεί το λιμένα για 35 χρόνια).

Ότι «τα 63 εκ. θα συμβάλλουν στην μείωση του χρέους» ασχολίαστο.

Kαι δύο κρίσμες υποσημειώσεις:

ΥΓ1. Το επείγον της διαδικασίας που ακολουθησε η κυβερνηση οδηγεί σε και της απουσία διαβούλευσης και, οριακές καταστάσεις:, ο Υφυπουργός Ναυτιλίας ομολόγησε οτι «μία διάταξη εκ παραδρομής δεν συμπεριελήφθη στο νομοσχέδιο και αφορούσε ένα έκτακτο αντισταθμιστικό τέλος που αποδίδεται στο Δήμο Ηρακλείου».

ΥΓ2. Αλληθεύει ότι στην περίπτωση των υπόλοιπων λιμένων δεν εφαρμόζεται ο νόμος του 2019 εδώ και πέντε (5) έτη που ορίζει την υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας να καταβάλει στους οικείους Δήμους ένα ποσοστό της τάξεως από 2% έως 3,5% επί του μεικτού τζίρου κύκλου εργασιών.

Με βάση αυτά και άλλα, αυτό που συμβαίνει με την λιμενική πολιτική στην Ελλάδα δεν βγάζει κανένα νόημα.

Είθε λοιπόν αυτή να είναι και η τελευταία πώληση λιμένα, και στο μέλλον η Εθνική Λιμενική Πολιτική να προχωρήσει με βάση το Ευρωπαϊκό μοντέλο συνύπαρξης δημόσιας ρύθμισης και ελέγχου και ιδιωτικής επιχειρηματικότητας στην προσφορά λιμενικών υπηρεσιών

*Καθηγητή, Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών
 Γνωστικό Αντικείμενο
 Ναυτιλιακή – Λιμενική Οικονομική και Πολιτική