Ομιλία κ. Διονύση Θεοδωράτου – Ημερίδα με θέμα: «Ο Πλοίαρχος του χθες, του σήμερα και του αύριο».

Ομιλία Προέδρου ΣΕΕΝ κ. Διονύση Θεοδωράτου

MARITIMES.GR

Ημερίδα με θέμα : «Ο Πλοίαρχος του χθες, του σήμερα και του αύριο»

(Λέσχη Αποφοίτων Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας, Τρίτη 27 Μαΐου 2025)

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΟΙΑΡΧΟΥ

Εισαγωγή

Η ναυτιλία υπήρξε ανέκαθεν ένας από τους βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας και ταυτότητας. Σε αυτή την πολύπλοκη και απαιτητική δραστηριότητα, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει ο θεσμός του πλοιάρχου. Ο πλοίαρχος δεν είναι απλώς ο καπετάνιος ενός πλοίου, αλλά το πρόσωπο που φέρει την απόλυτη ευθύνη για την ασφάλεια, την πειθαρχία και τη λειτουργία ολόκληρου του πλοίου. Ο ρόλος του είναι πολυσχιδής, συνδυάζοντας διοίκηση, ναυτοσύνη, νομική γνώση και ηγετικές ικανότητες.

Α. Ο ρόλος του πλοιάρχου

Ο πλοίαρχος είναι ο ανώτατος αξιωματικός του πλοίου και ενεργεί ως εκπρόσωπος της πλοιοκτήτριας εταιρείας. Έχει την ευθύνη για την ασφαλή ναυσιπλοΐα, την τήρηση των κανόνων ναυτικού δικαίου και την πειθαρχία του πληρώματος. Επιπλέον, είναι υπεύθυνος για την προστασία του φορτίου ή των επιβατών, καθώς και για την επικοινωνία με λιμενικές και τελωνειακές αρχές.

Β. Η σημασία της ηγεσίας

Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του πλοιάρχου είναι η ικανότητά του να ηγείται. Βρίσκεται σε θέση διοίκησης ενός πολυεθνικού πληρώματος, συχνά κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ο πλοίαρχος πρέπει να διατηρεί την τάξη, να παίρνει αποφάσεις υπό πίεση και να εξασφαλίζει την ομαλή συνεργασία όλων των μελών του πληρώματος.

Γ. Νομικές και τεχνικές υποχρεώσεις

Ο πλοίαρχος είναι νομικά υπεύθυνος για οτιδήποτε συμβεί εν πλω. Οφείλει να γνωρίζει τους διεθνείς κανονισμούς (SOLAS, MARPOL, COLREGs κ.λπ.), να καταγράφει τα συμβάντα στο ημερολόγιο του πλοίου και να φροντίζει για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και την προστασία του περιβάλλοντος. Η τεχνολογία έχει προσθέσει και νέες υποχρεώσεις, όπως η χρήση προηγμένων ναυτιλιακών συστημάτων και η διαχείριση ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

Δ. Ο πλοίαρχος στην ιστορική πορεία

Η μορφή του πλοιάρχου έχει ενσωματωθεί στον πολιτισμό και τη λογοτεχνία, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στην αρχαία Ελλάδα, οι ναύκληροι είχαν παρόμοιους ρόλους, ενώ στη σύγχρονη εποχή, ο πλοίαρχος είναι συνώνυμος της πείρας, της αυθεντίας και του επαγγελματισμού. Η εξέλιξη της ναυτιλίας έχει αναβαθμίσει σημαντικά τον θεσμό, καθιστώντας τον ακόμη πιο απαιτητικό αλλά και απαραίτητο.

Επίλογος

Ο θεσμός του πλοιάρχου αποτελεί έναν από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες της επιτυχίας και της ασφάλειας στη ναυτιλία. Ο πλοίαρχος δεν είναι απλώς ένα αξίωμα, αλλά ένας τρόπος ζωής, που απαιτεί γνώσεις, αφοσίωση, ήθος και θάρρος. Σε έναν κόσμο όπου η θάλασσα παραμένει γεμάτη προκλήσεις, ο πλοίαρχος συνεχίζει να είναι ο θεματοφύλακας της ναυτικής μας παράδοσης και της διεθνούς ναυσιπλοΐας.

Ο ρόλος του πλοιάρχου στη σύγχρονη εποχή της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) και του αυτοματισμού έχει μετασχηματιστεί σημαντικά, αλλά παραμένει κομβικός και αναντικατάστατος. Παρά την αυξανόμενη εξάρτηση από τεχνολογικά συστήματα, η παρουσία του πλοιάρχου είναι απαραίτητη, καθώς η ανθρώπινη κρίση, η ηγεσία και η ηθική ευθύνη δεν μπορούν (τουλάχιστον προς το παρόν) να αντικατασταθούν πλήρως από αλγόριθμους.

Ρόλος του Πλοιάρχου στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης

1. Διαχείριση προηγμένων τεχνολογικών συστημάτων

Τα σύγχρονα πλοία είναι εξοπλισμένα με έξυπνα συστήματα πλοήγησης, αυτόνομους αισθητήρες, προηγμένα ραντάρ, αυτόματα μέσα αποφυγής σύγκρουσης, και συστήματα πρόβλεψης καιρού με ΤΝ. Ο πλοίαρχος σήμερα καλείται να κατανοεί, να ελέγχει και να επιβλέπει αυτά τα συστήματα, όχι απλώς να τα χρησιμοποιεί.

Η ΤΝ δεν καταργεί τον ρόλο του πλοιάρχου – τον μεταμορφώνει σε διαχειριστή συστημάτων και πληροφοριών.

2. Ανάλυση και λήψη αποφάσεων με βάση δεδομένα (data-driven captaincy)

Μεγάλος όγκος δεδομένων συλλέγεται σε πραγματικό χρόνο για την πλοήγηση, την κατανάλωση καυσίμων, τις καιρικές συνθήκες, το φορτίο κ.ά. Ο πλοίαρχος καλείται να αξιοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη για βελτιστοποίηση της λειτουργίας του πλοίου, αλλά και να έχει τον τελικό λόγο, ειδικά σε περιπτώσεις κρίσης.

3. Κυβερνοασφάλεια (Cybersecurity)

Η σύνδεση των πλοίων με δορυφορικά και ψηφιακά δίκτυα τα καθιστά ευάλωτα σε κυβερνοεπιθέσεις. Ο σύγχρονος πλοίαρχος έχει πλέον ευθύνη και στην ψηφιακή ασφάλεια του πλοίου, συνεργαζόμενος με ειδικούς IT ή ακολουθώντας πρωτόκολλα για ψηφιακή προστασία.

4. Ηγεσία και διαχείριση πληρώματος σε τεχνολογικό περιβάλλον

Καθώς το πλήρωμα επίσης χρησιμοποιεί τεχνολογικά εργαλεία, ο πλοίαρχος πρέπει να διασφαλίζει ότι όλα τα μέλη κατανοούν και εφαρμόζουν σωστά τις νέες τεχνολογίες. Παράλληλα, διατηρεί τον ανθρώπινο παράγοντα, με έμφαση στην επικοινωνία, την πειθαρχία και τη συνεργασία.

5. Ο ανθρώπινος παράγοντας: κρίση, ηθική και ευθύνη

Η ΤΝ μπορεί να κάνει προτάσεις, αλλά δεν μπορεί να φέρει την ηθική και νομική ευθύνη μιας απόφασης. Σε περιπτώσεις κρίσης (π.χ. σύγκρουση, πυρκαγιά, ανθρώπινη απώλεια), ο πλοίαρχος είναι εκείνος που λαμβάνει αποφάσεις βασισμένες στην εμπειρία, στην ηθική και στο ναυτικό του ένστικτο.

Συμπερασματικά: Ο πλοίαρχος ως «καπετάνιος του μέλλοντος»

Ο σύγχρονος πλοίαρχος δεν είναι πια μόνο θαλασσοπόρος· είναι ένας ηγέτης τεχνολογικής εποχής. Οφείλει να συνδυάζει:

• Τεχνική κατάρτιση
• Ψηφιακή επάρκεια
• Διαχείριση κρίσεων
• Ανθρώπινες δεξιότητες
• Νομική και ηθική συνείδηση