Μετά τον Άσαντ, τι; Το στοίχημα της Συρίας και οι γεωπολιτικές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή
Δελφοί, 11 Απριλίου 2025 – «Ο Άσαντ είχε τελειώσει πριν τη ρωσική επέμβαση. Aντεξε δέκα χρόνια με στήριξη από Ρωσία και Ιράν», ανέφερε ο Volker Perthes, Senior Distinguished Fellow, SWP, Germany, σε συζήτηση στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, που διεξάγεται στους Δελφούς από τις 9 έως τις 12 Απριλίου. Τη συζήτηση συντόνισε η Anja Wehler-Schöck, International Editor, Member of the Editorial Board, Tagesspiegel.
Ο Volker Perthes, επισήμανε ότι η Συρία μπαίνει πλέον σε μια νέα φάση με αβέβαιες ισορροπίες και ανάγκη διεθνούς στήριξης, με τις εσωτερικές και περιφερειακές δυναμικές να επανακαθορίζονται. «Τα πράγματα είναι καλύτερα από ό,τι πριν. Οσοι βρίσκονται τώρα στην εξουσία κατανοούν ότι δεν μπορούν να κυβερνούν μια χώρα σαν να είναι μονοεθνική ή μονοθρησκευτική. Ο πλουραλισμός πρέπει να προστατευτεί».
Αναφερόμενος στον νέο πολιτικό ηγέτη αλ Σάραα, σημείωσε: «Δεν είναι φιλελεύθερος ούτε δημοκράτης, αλλά δηλώνει πως θέλει το καλό της Συρίας. Πρέπει να είμαστε σε επαφή μαζί του, αν θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον που στηρίζει τη δημοκρατία». Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο γεγονός ότι ο νέος υπουργός Εξωτερικών αναφέρθηκε στο Ισραήλ με το όνομά του και όχι ως «σιωνιστική οντότητα», κάτι που χαρακτήρισε «σημαντικό βήμα απομάκρυνσης από τη ρητορική του τζιχαντιστικού λόγου».
Ο ίδιος περιέγραψε τη σημερινή Συρία ως «μωσαϊκό εθνοτήτων» και τόνισε ότι απαιτείται περίοδος απονομής δικαιοσύνης για να μπορέσει ο πληθυσμός να συνυπάρξει. Παρά τις δυσκολίες, εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία: «Η Συρία χρειάζεται εξωτερική υποστήριξη, αλλά είμαι πιο αισιόδοξος απ’ ό,τι απαισιόδοξος». Υπογράμμισε επίσης τη σημασία της εθνικής ανεξαρτησίας: «Η Συρία θέλει να είναι κυρίαρχη χώρα, όχι αποικία της Τουρκίας. Οι τουρκικές ελίτ υπερεκτιμούν πόσο ευπρόσδεκτες είναι στον αραβικό κόσμο». Κάλεσε σε αναγνώριση της επιθυμίας των Σύρων για ανοικοδόμηση.
Αναφερόμενος στο Ιράν και τις ΗΠΑ, εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι δύο χώρες θα επιστρέψουν στον διάλογο. «Στην Τεχεράνη ακούγεται ήδη η συζήτηση για πιθανές αμερικανικές επενδύσεις. Καμιά φορά το να αποδεχτείς ότι έχεις ηττηθεί είναι η αρχή για να ξαναρχίσεις».
Η Lina Khatib, Associate Fellow, Middle East and North Africa Programme, Chatham House σημείωσε ότι το σημερινό status quo στη Συρία «δεν είναι βιώσιμο» και ότι «κανένας Άραβας σύμμαχος δεν επιθυμεί την πλήρη κατάρρευση της χώρας». Στάθηκε στην ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής συνοχής για τη σταθερότητα: «Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ δεν αρκεί, η ειρήνη απαιτεί κοινωνικό ιστό». Για το Ισραήλ, εξήγησε ότι η κύρια ανησυχία της είναι ο ρόλος του Ιράν στη Συρία: «Όσο το Ιράν διατηρεί στρατηγική παρουσία, το Ισραήλ δεν θα μείνει αδρανές». Πρόσθεσε ότι το Ισραήλ θεωρεί χρήσιμη την αβεβαιότητα για να διατηρήσει τον έλεγχο των Υψιπέδων του Γκολάν. Αναγνώρισε ότι η διοίκηση Τραμπ προσφέρει θετικές προοπτικές για τη Σαουδική Αραβία λόγω της στάσης της προς το Ιράν και δημιουργεί ευκαιρίες για ειρηνευτικές συμφωνίες Ισραήλ – Αραβικών κρατών, στις οποίες η Συρία «παίζει κρίσιμο ρόλο».
Ο Αθανάσιος Ντόκος, Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Πρωθυπουργού της Ελλάδας, επισήμανε ότι «όλοι αυτή τη στιγμή τηρούν στάση αναμονής», περιγράφοντας ως βέλτιστο σενάριο τη σταθερότητα και ως χειρότερο έναν νέο εμφύλιο πόλεμο. Τόνισε την ανάγκη αποτροπής της αναβίωσης της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας και ενός νέου προσφυγικού κύματος. Αναφέρθηκε σε «έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ» που προκαλεί ανησυχία στον αραβικό κόσμο. Προέβλεψε ότι «είναι θέμα χρόνου να ξεκινήσουν εκ νέου οι διαμάχες», αλλά ζήτησε να δοθεί «το ευεργέτημα της αμφιβολίας» στη νέα συριακή ηγεσία. Για τις Συμφωνίες του Αβραάμ, σημείωσε ότι η ομαλοποίηση των σχέσεων «θα καθυστερήσει όσο συνεχίζονται οι συγκρούσεις στη Γάζα». Τόνισε πως «το Ιράν δεν είναι τόσο αδύναμο όσο φαίνεται» και ότι, παρότι η λογική οδηγεί σε διαπραγματεύσεις, η κατάσταση είναι σύνθετη λόγω του ρόλου του ανώτατου ηγέτη. Επεσήμανε, τέλος, ότι ο Λίβανος είναι «ένα πείραμα που πρέπει να πετύχει», και ότι η Ιορδανία και η Αίγυπτος έχουν κρίσιμο ρόλο στην περιφερειακή σταθερότητα.
